5 φωτογραφίες που άλλαξαν τον κόσμο (και λεπτομέρειες τους που δεν ήξερες)

 

Μετά τις σπάνιες φωτογραφίες διάσημων προσώπων, είπα να καταπιαστώ με τις φωτογραφίες αυτές καθαυτές — για την ακρίβεια, με φωτογραφίες που άλλαξαν την καθημερινότητα μας. Γιατί, ναι — μέσα στην περιορισμένη αντίληψη γεγονότων που μας δίνει μια φωτογραφία, ή ίσως ακριβώς λόγω αυτής, η φωτογραφία επηρεάζει.

Θυμίζει. Αλλάζει δεδομένα. Και κάποτε, όταν ήταν ο μοναδικός γρήγορος τρόπος προβολής “γεγονότων”, μπορούσε μέχρι και να αρχίσει ή να σταματήσει πολέμους.

Ορίστε μια επιλογή από 5 φωτογραφίες που άλλαξαν τον κόσμο λοιπόν, η καθεμία με τον δικό της τρόπο.

Omaha Beach, Normandy, France, Robert Capa

5.”Omaha Beach, Normandy, France”, Robert Capa

Ο τυπάς που “ανέβασε τις μπάρες” στο φωτορεπορτάζ, Robert Capa, τράβηξε αυτήν εδώ την εικόνα το 1944, στην απόβαση των Αμερικανών στην Νορμανδία (μόλις πρωτοσκάγανε μύτη, για να δείρουν τους Ναζί και γιάντα-γιάντα). Τώρα: η φωτογραφία, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Life και άλλαξε την αντίληψη πολλών Αμερικανών για τον πόλεμο — γιατί;

Διότι, όπως βλέπεις, είναι κουνημένη, σχεδόν ονειρική. Δεν σου λέει και πολλά αυτό; Για την εποχή του, έλεγε. Ο κόσμος θεώρησε πως η απόβαση ήταν τόσο δύσκολη, τόσο γρήγορη, που ο Capa δεν πρόλαβε να κάνει κάτι καλύτερο. Ο ίδιος έλεγε σε συνεντεύξεις πως “φωτογράφιζε χωρίς να σηκώσει το κεφάλι του, καθώς δεν υπήρχε κανένα σημείο που να μπορούσε να καλυφτεί από τα πυρά”. Αλλά ήταν όντως αυτός ο λόγος που βγήκαν έτσι οι φωτογραφίες;

Όχι. Στην πραγματικότητα, τα φιλμ που είχε στείλει ο Capa στο περιοδικό Life για εμφάνιση ήταν μια χαρά. Αλλά ένας βοηθός στον σκοτεινό θάλαμο, μέσα στη βιασύνη του, έλιωσε (!) τα φιλμ προσπαθώντας να τα εμφανίσει, δίνοντας τους αυτή την θολή, out-of-focus αίσθηση.

Λεπτομέρεια: όταν ο Spielberg γύριζε το “Σώζοντας τον στρατιώτη Ράιαν”, έφτασε στο σημείο να βγάλει το coating από τους κινηματογραφικούς φακούς, προσπαθώντας να αναπαράγει αυτή την θολή, κουνημένη αίσθηση που αποδίδαν οι συγκεκριμένες εικόνες του Capa.

The Kiss, Alfred Eisenstaedt

4. “The Kiss”, Alfred Eisenstaedt

Η συγκεκριμένη φωτογραφία, τραβηγμένη το 1945, απεικονίζει ένα ναυτάκι που χαίρεται, χαίρεται πολύ, να φιλάει ρομαντικά και παθιασμένα μια νοσοκόμα στον δρόμο. Κυρίες μου, μην υγραίνεστε ακόμη — πολλά πράγματα δεν είναι αυτό που φαίνονται, ακόμη και φωτογραφίες που αποθεώθηκαν τόσο όσο αυτή. Η φωτογραφία ήταν εξώφυλλο στο περιοδικό Time και μάλιστα κατέληξε να γίνει μια από τις πιο διάσημες φωτογραφίες όλων των εποχών.

Ωραία, που βρίσκεται το περίεργο εδώ; Το περίεργο είναι πως αυτός ο τυπάς, δεν επιστρέφει από κάποια μακρινή ναυμαχία και, σε μια απελπισμένη δημόσια επίδειξη πάθους, φιλάει την καυτή νοσοκόμα-γυναίκα του. Όχι κολλητή, να τι συμβαίνει στην πραγματικότητα: ο τυπάς αυτός δεν πήγε καν στην Ιαπωνία, όπου προοριζόταν προς μεγάλη του δυστυχία να μετατεθεί, διότι η Ιαπωνία παραδόθηκε, αμέσως αφότου οι Αμερικάνοι διέπραξαν τα μεγαλύτερα δύο εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας: Χιροσίμα, Ναγκασάκι.

Ο τυπάς αυτός, όπως και το πλήθος γύρω του, χαίρεται που δεν θα πάει πουθενά. Και γίνεται ακόμη καλύτερο: η γκόμενα την οποία φιλάει, δεν είναι η πρώτη. Τι; Ναι, κυρίες μου: ο τυπάς έτρεχε στον δρόμο και άρπαζε όποια βρισκόταν μπροστά του για να τη φιλήσει: γιαγιάδες, κοπέλες, χοντρές, λεπτές, όμορφες, άσχημες, τα πάντα όλα. Φυσικά, ένα υγρό φιλί με την γιαγιά του ισογείου δεν θα έκανε καλό εξώφυλλο, ούτε και θα έδειχνε την αδημονία των τίμιων στρατιωτών να γυρίσουν σπίτι και να φιλήσουν τη γυναίκα τους…

Λεπτομέρεια: 20 χρόνια μετά, το Life έψαξε να βρει τον άντρα και τη γυναίκα της φωτογραφίας. Η νοσοκόμα λέγεται Edith Cullen Shain, ενώ 20 άντρες δήλωσαν πως είναι ο ναύτης, χωρίς ωστόσο η Edith να μπορεί να αναγνωρίσει με σιγουριά ποιος έλεγε την αλήθεια.

Bliss, Charles o' Rear

3. “Bliss”, Charles o’ Rear

Μάλιστα. Δεν το περίμενες αυτό, έτσι; Κι όμως, με ποσοστό στην αγορά που είναι πάνω από 50%, 10 ολόκληρα χρόνια τώρα, τα Windows XP είναι ο βασιλιάς των λειτουργικών. Και η συγκεκριμένη εικόνα είναι το wallpaper -η ταπετσαρία- δεκάδων εκατομμυρίων οθόνων.

Ο Τσάρλι ο Πισινός που την τράβηξε, κάτοικος της Νάπα στην Αμερική, την πρωτοπούλησε σε μια εταιρεία ψηφιακού design (whatever that means). Απεικονίζει ένα τοπίο στη Νάπα της Καλιφόρνιας, λίγο πιο ανατολικά από τη κοιλάδα Sonoma. Τα απαλά σύννεφα και το καταπράσινο τοπίο της φωτογραφίας ήταν μέρος του Theme “Luna” των Windows XP.

Λεπτομέρεια: η φωτογραφία αυτή ενέπνευσε την διαφημιστική εκστρατεία “Yes you can” της Microsoft για τα XP, η οποία στοίχισε ούτε λίγο – ούτε πολύ, 200 εκατομμύρια δολάρια.

Stricken child crawling towards a food camp, Kevin Cartner

2. “Stricken child crawling towards a food camp”, Kevin Carter

Η παραπάνω σοκαριστική εικόνα με το παιδάκι και τον γύπα τραβήχτηκε από τον Kevin Carter το 1994 στο Σουδάν. Αηδιαστικό πράγμα, έτσι; Δεν θα ήθελες να πας και να αγκαλιάσεις το παιδάκι, να το ταΐσεις, να το φιλήσεις, να του πεις πως όλα θα πάνε καλά; Μάντεψε τι: η πείνα θερίζει την Αφρική, και δεν προβλέπεται να σταματήσει σύντομα.

Ναι, αλλά ο φωτογράφος το μάζεψε το παιδάκι, σωστά; Όχι ακριβώς. Ο φωτογράφος είδε το παιδί -κοριτσάκι για την ακρίβεια- να σέρνεται προς τη σκηνή των Ηνωμένων Εθνών προς αναζήτηση τροφής — και είδε επίσης τον γύπα που προσγειώθηκε πίσω του. Καταπληκτική οπτική μεταφορά έτσι; Πλησίασε λοιπόν, σιγά-σιγά, για να μην τρομάξει το όρνιο, τράβηξε την φωτογραφία του, τράβηξε μια-δυο ακόμα για το καλό, και απομακρύνθηκε.

Έτσι απλά. Η δουλειά του είχε τελειώσει. Το παιδάκι ας σερνόταν λίγο ακόμα ως τη σκηνή, δεν ήταν δικό του ζόρι αυτό.

Λεπτομέρεια: λίγους μήνες αργότερα, ο Carter οδήγησε ως το ποτάμι που έπαιζε μικρός και έδεσε μια σωλήνα στην εξάτμιση του αυτοκινήτου του, βάζοντας την άλλη άκρη μέσα στο αμάξι και κλείνοντας το τζάμι. Πέθανε από δηλητηριασμό από τα αέρια της εξάτμισης, στην ηλικία των 33 ετών.

Le Violon d’Ingres, Man Ray

1. “Le Violon d’Ingres”, Man Ray

Ώπα, κάτσε μεγάλε, στην πρώτη θέση μας μοστράρεις μια εικόνα με μια από τις πιο κοινές οπτικές μεταφορές: αυτόν που θέλει την πίσω όψη του γυναικείου σώματος να μοιάζει με βιολί. Ναι — το κάνω. Να γιατί:

Ο Man Ray ήταν από τους πιο πειραματικούς φωτογράφους του καιρού του. Επίσης, ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε αυτό τον συμβολισμό (γυναίκα-βιολί). Επίσης, άλλαξε για πάντα την φωτογραφία, και μαζί με την φωτογραφία, τον τρόπου που ξέρεις τον κόσμο (τις εικόνες, γκεγκέ;) με τον αιώνιο πειραματισμό του, πολύ προτού σκάσει μύτη το Φωτοσόπι.

Εδώ, στην κατά τ’ άλλα πιο γνωστή του φωτογραφία, πολύ πριν παρατήσει τις φωτογραφικές του μηχανές κι αρχίσει να δουλεύει αποκλειστικά στον σκοτεινό θάλαμο παράγοντας “Rayographs”, έχει “κάψει” απλά δύο F να καθρεφτίζονται στην πλάτη της γυναίκας, παρομοιάζοντας την πλάτη και τον κώλο της με το σχήμα ενός βιολιού. Μια τόσο απλή, πλην τόσο καλή μεταφορά, που δουλεύει χωρίς να το πολυσκεφτείς. Είναι σχεδόν φυσική εικόνα.

Και γιατί είναι τόσο σημαντικός αυτός ο Ray τέλος πάντων; Γιατί, φιλαράκο, κοροϊδεύοντας το ως τότε κυρίαρχο δόγμα που ήθελε την φωτογραφική εικόνα να είναι εκατό τοις εκατό αναπαράσταση της πραγματικότητας, έφτιαξε εικόνες που είναι προάγγελοι της σημερινής ψηφιακής πραγματικότητας. Στην οποία, όπως γράφω στην αρχή αυτού του άρθρου, η αντίληψη που μας χαρίζει μια φωτογραφία είναι περιορισμένη. Οι φωτογραφίες λένε ψέμματα.

Λεπτομέρεια: η πόζα του μοντέλου, αλλά και ο τρόπος που είναι ντυμένη, αντιλαλούν μια διάσημη ζωγραφιά του Γάλλου Jean-Auguste-Dominiqe Ingres, τα δύο βίτσια του οποίου ήταν: το να ζωγραφίζει γυμνές γυναίκες, και το βιολί.