Ταξίδι στο έτος 100.000 μ.Χ.

Δεν είμαστε τόσο διαφορετικοί από τους ανθρώπους που περιπλανιόνταν στη Γη πριν από 30.000 χρόνια. Μήπως όμως η γενετική τροποποίηση μας μεταμορφώσει σε βάθος χρόνου;

Το είδος μας μπορεί να αντέξει τουλάχιστον άλλα 100.000 χρόνια. Τι θα βρει μπροστά του;

Ένα διάσημο πείραμα υποθέτει το εξής: παίρνουμε έναν άνθρωπο του Κρο-Μανιόν, τον πλένουμε και τον ξυρίζουμε, τον ντύνουμε με κοστούμι και τον βάζουμε στο μετρό της Νέας Υόρκης. Θα γυρίσει να τον κοιτάξει κανείς; Μάλλον όχι. Αν και οι Κρο-Μανιόν έζησαν πριν από 30.000 χρόνια, ήταν από όλες τις απόψεις σύγχρονοι άνθρωποι. Σωματικά ήταν ίσως λίγο πιο εύρωστοι, συμπεριφορικά όμως δεν είχαν καμία διαφορά από εμάς, αν εξαιρέσουμε την επίδραση χιλιάδων ετών τεχνολογικής προόδου στη ζωή μας. Αναμφίβολα έχουμε προχωρήσει πολύ από τότε. Ενας Κρο-Μανιόν στη Νέα Υόρκη του 21ου αιώνα δεν θα αναγνώριζε σχεδόν τίποτε εκτός από τα άλλα ανθρώπινα όντα. Ο εγκέφαλός του, του σύγχρονου ανθρώπου όμως τελικά θα προσαρμοζόταν στο εκπληκτικά νέο περιβάλλον, όπως εκείνος ο ιθαγενής της Γης του Πυρός που έγινε γνωστός ως «Τζέρεμι Μπάτον» προσαρμόστηκε στο βικτωριανό Λονδίνο όταν τον πήγε εκεί, το 1830, ο Ρόμπερτ Φιτζ Ρόι, καπετάνιος του Μπιγκλ. Αντέχουμε στη Νέα Υόρκη του 50.000 μ.Χ.; Τώρα αντιστρέψτε το νοητικό πείραμα και προβάλετέ το στο απώτερο μέλλον. Τι θα συνέβαινε αν ένας άνθρωπος τού σήμερα μπορούσε να μεταφερθεί στο αντίστοιχο της Νέας Υόρκης 30.000 - ή και 100.000 - χρόνια μετά; Ακόμη και αν είχε την κατάλληλη περιβολή, θα ταίριαζε στο περιβάλλον του; Φυσικά είναι αδύνατον να απαντήσουμε. Το γεγονός ότι έχουμε μια βιολογική στάση για περισσότερες από 1.000 γενιές δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να περιμένουμε να συνεχιστεί για χιλιάδες ακόμη. Αν πιστέψουμε ορισμένους μελλοντολόγους, κάποια στιγμή θα γίνουμε cyborgs με προσθετικά μέρη στον εγκέφαλό μας και νανορομπότ να κυκλοφορούν στις φλέβες μας. Όσο και αν αυτές οι τεχνολογικές ενισχύσεις ακούγονται ακραίες, δεν θα επιφέρουν στο σώμα και το πνεύμα μας αλλαγές που θα είναι κληρονομικές ώστε να αλλάξουν τη θεμελιώδη βιολογία μας. Οι εκπρόσωποι της κάθε γενιάς θα πρέπει να επιλέγουν το αν θα γίνουν cyborgs ή όχι, ακριβώς όπως σήμερα οι άνθρωποι μπορούν να επιλέξουν αν θα κάνουν λέιζερ για τη μυωπία. Για να γίνουν οι απόγονοί μας ριζικά διαφορετικοί από εμάς θα πρέπει να τροποποιήσουμε το γονιδίωμά μας ή να περιμένουμε να συμβεί ένα γεγονός το οποίο έχει σημειωθεί σπάνια στην εξελικτική γραμμή μας. Η μετάλλαξη της γλώσσας Μια θεωρία για την ερμηνεία της ξαφνικής ανόδου των συμπεριφορικά σύγχρονων ανθρώπων, πριν από 30.000 με 40.000 χρόνια, είναι η τυχαία εμφάνιση μιας ευεργετικής γενετικής μετάλλαξης, η οποία ίσως σχετίζεται με τη γλώσσα. Τόσο ευεργετικής μάλιστα ώστε να εξαπλωθεί σε όλον τον πληθυσμό. Οι άνθρωποι που δεν έφεραν αυτή τη μετάλλαξη θα πρέπει να ήταν ανίκανοι να ανταγωνιστούν τους πιο τυχερούς συνανθρώπους τους και τα λιγότερο κατάλληλα γονιδιώματά τους θα πρέπει να πέρασαν στον σωρό των αχρήστων της εξέλιξης.

Η μετάλλαξη του «μεγάλου άλματος προς τα εμπρός», αν υπήρξε, μάλλον δεν θα εντοπιστεί ποτέ επειδή έχει αντικαταστήσει πλήρως την εκδοχή του γονιδίου που είχε προηγηθεί. Μπορούμε όμως να δούμε δείγματα παρόμοιων αλλαγών οι οποίες ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί. Για παράδειγμα, μια μετάλλαξη σε ένα γονίδιο που ονομάζεται μικροκεφαλίνη προέκυψε πριν από περίπου 14.000 χρόνια και τώρα τη φέρει το 70% των ανθρώπων. Φαίνεται να σχετίζεται με την ανάπτυξη του εγκεφάλου, αν και δεν είναι σαφές ποιο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό αφορά καθώς δεν υπάρχει διακριτή διαφορά ανάμεσα στους ανθρώπους που τη φέρουν και εκείνους που δεν τη φέρουν.

Είναι λοιπόν πιθανό οι απόγονοί μας να εξελιχθούν σε κάτι παρόμοιο με τον Homo sapiens του σήμερα. Ριζικές αλλαγές όμως μάλλον δεν πρόκειται να επέλθουν.

Θα πάρουμε την Εξέλιξη στα χέρια μας;

Φυσικά θα μπορούσαμε να αποφασίσουμε να αναλάβουμε εμείς τα ηνία της εξέλιξης. Κατ' αρχήν θα μπορούσαμε να καταστήσουμε οι ίδιοι τους εαυτούς μας «ξεπερασμένους» μέσω της γενετικής τροποποίησης, δημιουργώντας ένα νέο γένος ανθρώπου το οποίο θα μας βγάλει εκτός ανταγωνισμού.

Η πιο ευλογοφανής τεχνολογία για να πάρουμε αυτόν τον δρόμο είναι να τροποποιήσουμε γενετικά σπερματοζωάρια ή ωάρια, ή έμβρυα πρώιμου σταδίου, προκειμένου να επιφέρουμε στο γονιδίωμά τους αλλαγές οι οποίες θα περάσουν στις επόμενες γενιές. Αυτό είναι σχεδόν δυνατόν με τη σημερινή τεχνολογία και έχει προωθηθεί ως τρόπος εξάλειψης γενετικών ασθενειών όπως η κυστική ίνωση.

Θα προχωρούσαμε τόσο ώστε να προσθέσουμε επιθυμητά χαρακτηριστικά αντί απλώς να αφαιρέσουμε τα άσχημα; Ακόμη και αν τεχνικά ήταν δυνατόν να το κάνουμε, είναι αμφίβολο ότι θα συμφωνούσαμε συλλογικά τέτοιες αλλαγές σε μια κλίμακα η οποία θα άλλαζε την πορεία της εξέλιξής μας - εκτός, φυσικά, και αν οι γενετικά τροποποιημένοι άνθρωποι ήταν τόσο ανώτεροι ώστε να εξαφανίσουν τον ανταγωνισμό.

Οι πιθανότητες αυτές δεν μπορούν να αποκλειστούν. Η πιθανότερη απάντηση ωστόσο είναι ότι ο χρονοταξιδιώτης μας μάλλον θα βρεθεί ανάμεσα σε φίλους, ένα είδος ανθρώπου θεμελιωδώς το ίδιο με εμάς αλλά με πιο «cool» τεχνολογία. Κατά βάθος θα είναι ακόμη άνθρωποι.

Τι γλώσσα θα μιλάμε;

Οι γλώσσες που επικρατούν είναι συνήθως εκείνες του εμπορίου. Σε 10.000 χρόνια όλοι θα μιλούν κινεζικά;

Αν οι απόγονοί σας ανακαλύψουν αυτή τη σελίδα, κιτρινισμένη και τσαλακωμένη, ύστερα από χιλιάδες χρόνια, πολλές από αυτές τις λέξεις θα τους είναι ακατανόητες - ακόμη και αν θεωρούν ότι μιλούν ελληνικά. Στο κάτω-κάτω τα σημερινά παιδιά δυσκολεύονται να αποκρυπτογραφήσουν την καθαρεύουσα - η εξέλιξη της γλώσσας μέσα σε μερικές δεκαετίες έχει «σβήσει» το νόημα πολλών λέξεών της.

Αν η γλώσσα μας έχει γίνει σχεδόν αγνώριστη μέσα σε λιγότερο από έναν αιώνα πώς θα μπορούσε να ακούγεται ύστερα από δεκάδες χιλιάδες χρόνια; Οι γλώσσες διαμορφώνονται σε μεγάλο βαθμό από τις απρόβλεπτες διαθέσεις αυτών που τις μιλούν, εξετάζοντας όμως τις αντιξοότητες που έχει να αντιμετωπίσει η γλώσσα μας μπορούμε να κάνουμε μερικές υποθέσεις για το πώς θα μιλούν οι απόγονοί μας.

Το πρώτο προφανές ερώτημα είναι το αν θα χρησιμοποιούν καθόλου τα ελληνικά. Τα αγγλικά έχουν ήδη εισβάλει στο λεξιλόγιό μας, όμως και αυτά ακόμη απειλούνται. Αυτή τη στιγμή μπορεί να αποτελούν την «κυρίαρχη» γλώσσα στις παγκόσμιες συναλλαγές, αυτό όμως οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην παρούσα οικονομική δύναμη των αγγλόφωνων κρατών. Αν κάποια άλλη χώρα κυριαρχήσει στο παγκόσμιο εμπόριο ίσως οι απόγονοι όλων μας, αγγλόφωνοι και μη, να έχουν στραφεί προς μια άλλη γλώσσα.

Αν αυτό έχει συμβεί, το πιθανότερο είναι ότι θα έχουν αρχίσει να ενσωματώνουν ορισμένους από τους όρους της στη γλώσσα τους - έτσι όπως σήμερα εμείς λέμε ότι θα ακούσουμε ένα «podcast» ή θα κάνουμε «chat» στο «tablet» μας. Οι πολύ δημοφιλείς γλώσσες τείνουν πάντως να είναι ανθεκτικές στις εισβολές, οπότε δεν υπάρχει λόγος να θεωρήσουμε ότι τα αγγλικά θα εξαφανιστούν εντελώς. Για τα ελληνικά, δεν μπορούμε να ξέρουμε.