Ψάρια με ανθρώπινες ικανότητες μάθησης

Παρόλο που πρόκειται για δύο διαφορετικούς κόσμους, ο τρόπος που τα ψάρια μαθαίνουν μοιάζει κατά πολύ με τον ανθρώπινο τρόπο σκέψης.

Ένα κοινό είδος ψαριών, το οποίο εντοπίζεται σε όλη την Ευρώπη, και ονομάζεται αγκαθερό, ίσως είναι το πρώτο ζώο που φαίνεται να έχει μία σημαντική στρατηγική ανθρώπινης κοινωνικής εκμάθησης. Τα αγκαθερά μπορούν να συγκρίνουν τη συμπεριφορά άλλων αγκαθερών με τις δικές τους εμπειρίες και να κάνουν επιλογές που οδηγούν σε εύρεση περισσότερης και καλύτερης τροφής, σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγαν τα πανεπιστήμια St. Andrews και Durham.

Οι ερευνητές υποστηρίζουν πως αυτά τα ψάρια ίσως να έχουν μία ασυνήθιστα περίτεχνη ικανότητα κοινωνικής μάθησης, η οποία δεν έχει εντοπιστεί ακόμα σε άλλα ζώα, και ονομάζεται στατηγική «ανάβασης λόφου».

Η ικανότητα αυτή να επιλέγουν την καλύτερης ποιότητας τροφή, συγκρίνοντας το πόσο επιτυχημένες είναι οι προσπάθειες των άλλων ψαριών στην ανεύρεση τροφής συγκριτικά με τις δικές τους, δεν είχε ξαναπαρατηρηθεί σε άλλα ζώα, όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες.

Η ομάδα των ερευνητών πιστεύει πως στην περίπτωση των αγκαθερών, πρόκειται για «επιτακτική ανάγκη», καθώς η ανατομία αυτού του συγκεκριμένου είδους δεν τους προσφέρει ιδιαίτερη προστασία από τα αρπακτικά ζώα, ώστε να μπορούν να αναζητήσουν μόνα τους τροφή με ασφάλεια.

Ίσως να «αναγκάστηκαν» να μάθουν από τα άλλα ψάρια για το που πρέπει να αναζητήσουν τροφή και ταυτόχρονα να είναι προστατευμένα από τα αρπακτικά, αφού τα ίδια δεν μπορούν να διακινδυνεύσουν την αναζήτηση τροφής στα ανοιχτά.

Οι επιστήμονες δηλώνουν πως τα ευρήματα, τα οποία δημοσιεύτηκαν στο ακαδημαϊκό περιοδικό Behavioral Ecology, δείχνουν πως οι γνωστικοί μηχανισμοί, που υποδηλώνουν τη συσσωρευμένη γνωστική εξέλιξη, ίσως να είναι επικρατέστεροι στα ζώα, παρά στους ανθρώπους, όπως πιστεύαμε μέχρι προσφάτως. Τα ευρήματα δείχνουν πως οι μεγάλοι εγκέφαλοι, όπως αυτοί των ανθρώπων, δεν είναι απαραίτητοι για τη συσσωρευμένη γνώση.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ευρήματα συμβάλλουν στην κατανόηση της εγκεφαλικής εξέλιξης και των τύπων του εγκεφάλου, που απαιτούνται για συγκεκριμένες γνωστικές λειτουργίες, τόσο στους ανθρώπους όσο και στα ζώα.

Ο επικεφαλής της έρευνας, Δρ. Jeremy Kendal από το Τμήμα Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Durham, δήλωσε: «Τα μικρά ψάρια ίσως να έχουν μικρούς εγκεφάλους, αλλά παρόλα ταύτα έχουν εκπληκτικές γνωστικές ικανότητες.»

Η στρατηγική «ανάβασης λόφου» συναντάται πολύ συχνά στην ανθρώπινη κοινωνία, με την οποία επιτεύγματα της τεχνολογίας βρίσκονται στη διάθεση του ανθρώπου, με την επιλογή της καλύτερης τεχνικής μέσω κοινωνικής μάθησης και τη βελτίωσή της, έχοντας ως αποτέλεσμα τη συσσωρευμένη γνώση.

«Τα αποτελέσματά μας, όμως, δείχνουν πως το μέγεθος του εγκεφάλου δεν είναι το παν σε ότι αφορά στην ικανότητα για κοινωνική μάθηση.»

Γύρω στα 270 ψάρια πιάστηκαν με τη χρήση διχτυών και τοποθετήθηκαν σε ενυδρεία σε ένα εργαστήριο. Τα ψάρια χωρίστηκαν σε τρεις πειραματικές ομάδες και μία ομάδα ελέγχου. Οι ερευνητές παρείχαν δύο διαφορετικές μαθησιακές εμπειρίες και δύο τεστ επιλογής στα ψάρια των πειραματικών ομάδων, σε μία δεξαμενή με μία ταΐστρα σε κάθε πλευρά.

Στην αρχή, τα ψάρια απελευθερώθηκαν ώστε να μπορέσουν να εξερευνήσουν την ταΐστρα κατά τη διάρκεια διαφόρων εκπαιδευτικών δοκιμών, με τη μία ταΐστρα να τροφοδοτεί περισσότερη τροφή από την άλλη. Στη συνέχεια, ελέγχθηκε ποια ταΐστρα προτιμούν περισσότερο τα ψάρια. Στη δεύτερη εκπαιδευτική δοκιμασία, τα ψάρια που είχαν επιλέξει την ταΐστρα με την πλουσιότερη παροχή τροφής, παρατηρούσαν άλλα ψάρια που τρέφονταν, αλλά αυτή τη φορά, οι δύο ταΐστρες άλλαξαν θέση μεταξύ τους, με την «πλούσια» ταΐστρα να δίνει άλλοτε περισσότερη τροφή από εκείνη την οποία είχαν προτιμήσει νωρίτερα τα ψάρια και άλλοτε να δίνει την ίδια ή λιγότερη ποσότητα. Στη δεύτερη δοκιμασία, τα ψάρια αφέθηκαν πάλι ελεύθερα να κολυμπούν μέσα στη δεξαμενή και να επιλέξουν την ταΐστρα που προτιμούσαν.

Το 75% περίπου των ψαριών φάνηκε αρκετά «έξυπνο» και γνώριζε μέσω της παρατήρησης των άλλων ψαριών, πως η πλούσια ταΐστρα, την οποία γνώρισαν τα ίδια νωρίτερα ως «φτωχή» ταΐστρα, παρείχε μεγαλύτερη ποσότητα τροφής. Συγκριτικά, πολύ λιγότερα ψάρια προτίμησαν την ταΐστρα που υποτίθεται ότι παρείχε περισσότερη τροφή βάσει της παρατήρησης άλλων ψαριών, εάν τα ίδια είχαν αντιληφθεί πως η εναλλακτική ταΐστρα έδινε την ίδια ή μεγαλύτερη ποσότητα.

Η περαιτέρω μελέτες της ομάδας έδειξαν πως η πιθανότητα να αντιγράφουν τη συμπεριφορά των άλλων ψαριών αυξανόταν ανάλογα με το ρυθμό που τρέφονταν τα άλλα ψάρια.

Ο Δρ. Kendal υποστήριξε: «Πολλά ζώα παρατηρούν πιο έμπειρα ζώα του είδους τους και με τον τρόπο αυτό αποκτούν καλύτερες ικανότητες αναζήτησης τροφής, αναπτύσσουν διατροφικές προτιμήσεις και μαθαίνουν πώς να ξεφεύγουν από τα αρπακτικά. Η απλή αντιγραφή, όμως, δεν αποτελεί πάντα επιτυχημένη συνταγή. Τα ζώα συνήθως είναι καλύτερα στο να επιλέγουν πότε και ποιον θα αντιγράψουν.

«Τα ψάρια αυτά είναι εμφανές ότι δεν έχουν καμία σχέση με τους ανθρώπους, αλλά έχουν την ανθρώπινη ικανότητα να αντιγράφουν κάποιον, όταν η ανταμοιβή του άλλου είναι καλύτερη από τη δική τους. Ίσως περιμέναμε να συναντήσουμε αυτή την ικανότητα σε ζώα που έχουν μεγαλύτερη σχέση με τον άνθρωπο. Στην περίπτωση των αγκαθερών, φαίνεται πως έχουν προσαρμοστεί στην δική τους τοπική οικολογία.»

Ο καθηγητής Kevin Laland από τη Σχολή Βιολογίας του Πανεπιστημίου St. Andrews, ο οποίος συμμετείχε στην έρευνα, πρόσθεσε: «Τα αγκαθερά ίσως να είναι οι ιδιοφυίες του κόσμου των ψαριών. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι τα ψάρια αυτά παρουσιάζουν μία μορφή μάθησης, η οποία είναι άριστη στους ανθρώπους.»

Μερικά στοιχεία για τα αγκαθερά

Τα αγκαθερά συναντώνται σε περιβάλλοντα με φρέσκο και θαλασσινό νερό, στην Ευρώπη, την Ασία και τη Βόρεια Αμερική, ενώ εμφανίζονται και σε ποτάμια.

Τρέφονται με μικρά μαλακόστρακα και αυγά ψαριών.

Κατά την περίοδο της αναπαραγωγής, το αρσενικό φτιάχνει μία φωλιά, η οποία κρέμεται από ένα κομμάτι φυκιού. Το θηλυκό ελκύεται από το αρσενικό και γεννάει αυγά μέσα στη φωλιά. Το αρσενικό φυλάει τα αυγά και τον γόνο, μόλις τα αυγά επωαστούν. Όταν ο γόνος σχηματίσει σπονδυλική στήλη, το αρσενικό τα απομακρύνει από τη φωλιά, ώστε τα μικρά να μπορέσουν να επιβιώσουν μόνα τους.

by SociaLMagazinE