Όσα παίρνει ο άνεμος

Εδώ και αρκετό  καιρό νιώθω ότι  τον πολιτισμό μας τον παίρνει ο άνεμος. Σαν να σκορπίζεται στο φύσημα του αέρα το νεοελληνικό οικοδόμημα της μεταπολίτευσης. Όλα όσα μας γαλούχησαν, αυτά στα οποία πιστέψαμε και αυτά στα οποία βασιστήκαμε, ό,τι θεωρούσαμε δεδομένο στις ζωές μας και ό,τι ονειρευτήκαμε – πάνε.  Τα παίρνει ο άνεμος και χάνονται σε «μία μαύρη λωρίδα ερήμωσης». Τίποτα πραγματικά καινούριο δεν διαφαίνεται να αναγεννιέται από τις στάχτες που στροβιλίζονται. Μόνο, εδώ και εκεί, ένα τόσο δα πράσινο χορταράκι ξεπηδάει από την καμένη γη.
Πρόσφατα ξαναείδα την ταινία «Όσα παίρνει ο άνεμος» με μία παρέα μικρών παιδιών. Έβλεπαν για πρώτη φορά αυτό το πρώιμο χολυγουντιανό block buster (στην εποχή του κέρδισε 10 Όσκαρ) και δεν μπορούσαν να ξεκολλήσουν τα μάτια τους από τον επικό έρωτα της Σκάρλετ Ο’ Χάρα και του Ρεττ Μπάτλερ. Εγώ πρόσεχα άλλα. Πέρα από τις θρυλικές μορφές της Vivien Leigh και του Clark Gable.
Στην κακομαθημένη Σκάρλετ και τον αδύναμο Άσλεϋ, αντιπροσωπευτικά δείγματα γόνων της αντιδραστικής φεουδαρχίας του αμερικανικού νότου στα μέσα του 19ου αιώνα, έβλεπα τον τρόπο με τον οποίο μεγάλωσε η δική μου γενιά στην μεσοαστική Ελλάδα του ΄80. Θεωρήσαμε ότι μας χρωστάνε,  όχι μόνο οι γονείς μας,  αλλά και η κοινωνία ολόκληρη και, ακόμη παραπέρα, η Ευρώπη.
Στο φεουδαρχικό σύστημα, που βασίστηκε στην εκμετάλλευση των μαύρων και στα προνόμια των ολίγων, σκεφτόμουν τους δικούς μας μετανάστες της κακοπληρωμένης μαύρης εργασίας και τους βολεμένους κομματικούς ημέτερους που πλούτισαν άκοπα, κάποιοι  σε μία νύχτα.
Στις επιχειρήσεις στην ταινία, που έκλειναν λόγω χρεών και των φόρων που απαιτούσαν οι νικητές του βορρά μετά τον πόλεμο, αναγνώριζα τις σημερινές ελληνικές επιχειρήσεις που παλεύουν να ορθοποδήσουν παρά το άδικο γραφειοκρατικό κράτος και τις έκτακτες εισφορές για την Ελλάδα που χρεοκοπεί.
Στους πλούσιους  που πούλαγαν την γη τους, γιατί δεν γνώριζαν πώς να την καλλιεργήσουν στη νέα χωρίς δούλους εποχή,  έβλεπα τους δικούς μας αγρότες που έχουν απομακρυνθεί από τα   χωράφια και ζουν περισσότερο από τις επιδοτήσεις και λιγότερο από την αξία του προϊόντος τους αλλά και τους μεγαλοεργολάβους του δημοσίου που μόνο εντός Ελλάδας, χωρίς ανταγωνισμό πλούτισαν – και τώρα τέρμα.
Στους αδυσώπητους Γιάνκηδες που βρίσκονταν ήδη στα πρώτα βήματα της βιομηχανικής επανάστασης, ενώ ο νότος μάζευε τα κομμάτια του, ήρθε στον νου μου η βιομηχανοποιημένη Γερμανία που πουλάει τα προϊόντα της στις χώρες του νότου της  Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Λίγο πιο προσωπικά, αναρωτιόμουν: Πώς έγινε και οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που γνωρίζω μεταμορφώθηκαν από ανέμελοι και ευτυχισμένοι εικοσάρηδες σε θλιμμένους σαραντάρηδες που βιώνουν την καθημερινή ζωή σαν να έχουμε πόλεμο βορείων και νοτίων;
Κάποιοι ίσως μπορέσουν να προσαρμοστούν στη νέα εποχή, όπως η Σκάρλετ, με αποφασιστικότητα και ευελιξία. Άλλοι  θα κλαίνε  πάνω από τα συντρίμμια, όπως οι φεουδάρχες φίλοι της όταν τα στρατεύματα του τρομερού Γουίλιαμ Σέρμαν προέλαυναν προς την θάλασσα.
Αλλά, πάλι, μας αρέσει ο νεοελληνικός «πολιτισμός» της μεταπολίτευσης που μας έφερε ως εδώ; Ας τον πάρει ο άνεμος, λέω. Ή με τα λόγια της  Σκάρλετ, στο τέλος της ταινίας, «Αύριο, είναι μία άλλη μέρα.» Ίσως και να είναι.

της Κατερίνας Μπακογιάννη

SociaLMagazinE