H άβολη αλήθεια

Η αμηχανία που χαρακτηρίζει τη στάση της ΕΕ απέναντι στην ιστορική διαδικασία της πολιτικής  μεταμόρφωσης μιας σειράς αραβικών χωρών, θα μετεξελιχτεί σε αυτογνωσία και σε διορατική πολιτική παρέμβαση; Το ερώτημα διατυπώνεται από πολλούς αναλυτές σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες - με την πρόσθετη επισήμανση, πως αν ξαναδούμε τα γεγονότα υπό το νέο πρίσμα που μας προσφέρει η καινούργια κατάσταση, τότε αναμφίβολα θα διαπιστώσουμε ότι η στάση της ΕΕ ήταν εσφαλμένη. Η ταύτιση της έννοιας του status quo με την έννοια της σταθερότητας και κατά προέκταση της δημοκρατίας απεδείχθη αυθαίρετη, παραπλανητική και τελικά λανθασμένη. Η ευρωπαϊκή κουλτούρα (του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θεμελιωδών ελευθεριών, ατομικών δικαιωμάτων) δεν πέρασε στην απέναντι ακτή της Μεσογείου, βυθίστηκε στα γαλανά νερά της, ενώ επίσης το προηγούμενο του Ιράν – το ζωντανό παράδειγμα της μετεξέλιξης ενός δημοκρατικού κινήματος σε αυταρχικό θεοκρατικό καθεστώς – στοίχειωσε την ευρωπαϊκή κρίση, θόλωσε τη σκέψη της ΕΕ και παραμόρφωσε τελικά τη στάση της.
Η αλήθεια είναι μπροστά μας και είναι άβολη – η ΕΕ έκανε τα στραβά μάτια σε αντιδημοκρατικά καθεστώτα. Ασκώντας μια πολιτική καλής γειτονίας, ενσωματώνοντας τις ηγεσίες τους στις πολιτικές της οικογένειες, αναπτύσσοντας διμερείς σχέσεις  αλλά και ευρωπαϊκές πολιτικές, θεώρησε ότι θα μπορούσε να στρίψει τις αυταρχικές πολιτικές ηγεσίες προς τον εκδημοκρατισμό. Φάρος της ευρωπαϊκής στάσης ήταν η υποστήριξη της σταθερότητας και της τάξης, διότι η αστάθεια και η αναταραχή συμβαδίζουν με την μετανάστευση και την προσφυγιά, με κοινωνικές εντάσεις, με ριζοσπαστικοποίηση κοινωνικών στρωμάτων, με την εκδήλωση περιφερειακών κρίσεων.
Οι αντιλήψεις αυτές δεν ήταν λανθασμένες, όμως, τελικά η ΕΕ υποτίμησε τη δύναμη του μηνύματος – η λαχτάρα για ισότητα, για προκοπή, για ένα καλύτερο μέλλον πέρασε μέσα απ΄τις χαραμάδες και απλώθηκε, διογκώθηκε σε συνθήκες συμπίεσης και εκδηλώθηκε με δύναμη. Ο βρασμός στις κοινωνίες όλης της νότιας ακτής της Μεσογείου δεν έχει ξεθυμάνει και η αξιοπιστία της ΕΕ εξακολουθεί να διακυβεύεται. Διότι ναι μεν αντιμετώπισε με ευθικρισία την αναταραχή στην Αίγυπτο – έστω επειδή είχε προηγηθεί το πατατράκ με την περίπτωση της Τυνησίας, έστω επειδή στις δύσκολες στροφές άνοιγε τον δρόμο ο Μπαράκ Ομπάμα – πλην όμως ενεργοποιεί την  παλαιά της οπτική όταν πρόκειται για τη Λιβύη, ή την Υεμένη. Η απαξιωτική αντίληψη της γαλλικής αριστοκρατίας «bon pour l’ Orient» χαρακτηρίζει ακόμη και σήμερα τη στάση της ΕΕ. Η δική μας κουλτούρα (των αρχών, των αξιών, των ελευθεριών και των δικαιωμάτων) δεν είναι κοινής χρήσης, είναι κληρονομιά της Γηραιάς Ηπείρου - αυτή είναι κατά βάση η ραχοκοκκαλιά της ευρωπαϊκής αντίληψης.
Η νέα κατάσταση που ξεδιπλώνεται μπροστά μας χρειάζεται νέα εργαλεία κατανόησης και αν η ΕΕ θέλει να αποκαταστήσει το κύρος της και να ανασκευάσει την εικόνα της, πρέπει να αποτινάξει τα ταμπού της. Όλες οι αραβόφωνες χώρες δεν είναι Ιράν, ούτε όλες οι ισλαμικές οργανώσεις είναι Αλ Κάιντα. Στη Σαουδική Αραβία είδαμε τη δυνατότητα συνεργασίας που έχει ένα ακραία θρησκευτικό καθεστώς με τις δυτικές χώρες, ενώ στη γειτονική μας Τουρκία βλέπουμε να εξελίσσεται ένα σύνθετο μοντέλο: μιας δημοκρατικής κυβέρνησης που λειτουργεί εντός ενός Ισλαμικού πλαισίου και που αποτελεί πυλώνα σταθερότητας και ευθύνης σε μια εύφλεκτη περιοχή.
Αν η ΕΕ με άλλα λόγια επαναλάβει το λάθος που έκανε το 2006 - όταν προσβάλλοντας τη λαϊκή ετυμηγορία των Παλαιστινίων άσκησε εμπάργκο στην κυβέρνηση της Χαμάς - αν και τούτη τη φορά εκτοπίσει απ΄τους Αιγύπτιους συνομιλητές της τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, τότε θα υποπέσει σε ένα σοβαρό, συνειδητό και εξαιρετικά επικίνδυνο λάθος. Η ισλαμική οργάνωση των Αδελφών Μουσουλμάνων, που γεννήθηκε στα χρόνια του αντι-αποικιοκρατικού αγώνα, που απέκτησε λαϊκά ερείσματα μέσω της κοινωνικής πολιτικής της και που επιβίωσε πολιτικά παρά τις διώξεις της κυβέρνησης Μουμπάρακ διεισδύοντας σε ανεξάρτητα σχήματα, έχει κερδίσει τη νομιμοποίησή της. Κι αν δεν έχουμε το θάρρος να αποδεχθούμε ότι όλοι οι άνθρωποι της οικουμένης έχουν τα ίδια όνειρα και τις ίδιες προσδοκίες, αν δεν αποτινάξουμε την πατερναλιστική στάση να χρίζουμε εμείς τους συνομιλητές μας, αν δεν αφουγκραστούμε το λαϊκό αίσθημα και δεν σεβαστούμε ακόμη και τα λάθη που αναμφίβολα θα κάνουν όσοι παλεύουν σήμερα με τις αλυσσίδες τους, τότε δεν θα μας φταίει ο γυαλός. Εμείς στραβά αρμενίζουμε.

της Χριστίνας Πουλίδου