Οι κινήσεις των τεκτονικών πλακών, οι εκρήξεις των ηφαιστείων και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα αναμορφώσουν τον κόσμο μας. Πώς θα είναι και πού θα ζούμε στο μέλλον;

 

Τα αλιευτικά σκάφη στη Βόρειο Θάλασσα βγάζουν με τα δίχτυα τους μερικά παράξενα πράγματα, από οστά μαμούθ ως αρχαία λίθινα εργαλεία και όπλα. Σε πολλά μέρη του κόσμου ανακαλύπτουμε τα υπολείμματα ανθρώπινων οικισμών εκεί όπου σήμερα είναι ο βυθός της θάλασσας. Καθώς ο πλανήτης άλλαξε μετά την τελευταία εποχή των παγετώνων πολλοί πρόγονοί μας αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Στα επόμενα 1.000 χρόνια - πόσω μάλλον σε 100.000 χρόνια - ο πλανήτης θα αλλάξει και πάλι δραματικά αναγκάζοντας δισεκατομμύρια ανθρώπους να βρουν ένα καινούργιο μέρος για να ζήσουν.

Ορισμένα μέρη θα δυσκολευτούν να επιβιώσουν ακόμη και αν η στάθμη της θάλασσας παραμείνει σταθερή. Η αρχαία αιγυπτιακή πόλη Ηράκλειο εξαφανίστηκε κάτω από τα νερά της Μεσογείου πριν από 2.000 χρόνια καθώς η μαλακή άμμος του δέλτα επάνω στο οποίο είχε χτιστεί υποχώρησε. Το ίδιο συμβαίνει σε σύγχρονες πόλεις όπως η Νέα Ορλεάνη και η Σανγκάη. Στο Μαϊάμι και αλλού η θάλασσα και τα ποτάμια διαβρώνουν το έδαφος στο οποίο είναι χτισμένες πόλεις.

Με ένα σταθερό κλίμα, ίσως θα ήταν δυνατόν να σώσουμε αυτές τις πόλεις. Καθώς όμως ο πλανήτης συνεχώς θερμαίνεται, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα πνίξει πολλές από τις κεντρικές πόλεις μας, όπως και πολλά αγροτικά εδάφη. Η αλλαγή του κλίματος θα επηρεάσει επίσης ανθρώπους που ζουν αρκετά ψηλότερα από το επίπεδο της θάλασσας, καθιστώντας ορισμένες περιοχές μη κατοικήσιμες αλλά δημιουργώντας νέες ευκαιρίες σε άλλα μέρη.

Πόσο θα «βράσουμε»;

Δεν ξέρουμε ακριβώς πόσο θερμότερος θα γίνει ο πλανήτης. Ας υποθέσουμε όμως ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν με το λεγόμενο «business as usual» σενάριο της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου να συνεχίζουν να αυξάνονται ως το 2100 και μετά να μειώνονται γρήγορα. Ας υποθέσουμε επίσης ότι δεν θα επιχειρήσουμε κάποιο είδος γεωμηχανικής παρέμβασης.

Το πιθανότερο αποτέλεσμα είναι ότι η μέση παγκόσμια θερμοκρασία θα ανέβει κατά περίπου 4 βαθμούς Κελσίου από τα προβιομηχανικά επίπεδα ως το έτος 2100 και ότι η άνοδος θα φθάσει στους 5 βαθμούς κάποια στιγμή στον 23ο αιώνα (αν και ενδέχεται να είναι πολύ μεγαλύτερη). Και θα μείνει εκεί, αφού ο πλανήτης θα χρειαστεί περίπου 3.000 χρόνια για να ψυχραθεί κατά μόλις 1°C.

Αυτό ίσως σημαίνει ότι οι πάγοι της Γροιλανδίας θα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί σε 1.000 χρόνια, ενώ θα τους έχουν ακολουθήσει και οι πάγοι της Δυτικής Ανταρκτικής, υψώνοντας τη στάθμη της θάλασσας κατά περισσότερο από 10 μέτρα. Τα νέα αυτά είναι άσχημα, δεδομένου ότι οι παράκτιες περιοχές φιλοξενούν μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων πολλών ταχέως αναπτυσσομένων μεγαλουπόλεων. Καθώς η στάθμη της θάλασσας θα ανεβαίνει, δισεκατομμύρια άτομα θα εκτοπιστούν.

Τι θα σβηστεί από τον χάρτη

Αυτό τουλάχιστον θα αποτελέσει μια βαθμιαία διαδικασία, αν και ενδέχεται να υπάρξουν και κάποιες καταστροφές όταν οι πλημμύρες από τις καταιγίδες θα ξεπερνούν τους μηχανισμούς άμυνας. Μεγάλα τμήματα της Φλόριδας, της Ανατολικής Ακτής των ΗΠΑ και του Κόλπου του Μεξικού, της Ολλανδίας και της Βρετανίας θα πλημμυρίσουν. Κάποια νησιωτικά κράτη απλώς θα πάψουν να υπάρχουν και πολλές από τις σπουδαιότερες πόλεις του κόσμου, όπως το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη και το Τόκιο, θα χαθούν εν μέρει ή και ολοσχερώς κάτω από τα κύματα.

Και καθώς η μεγάλη παγοκάλυψη της Ανατολικής Ανταρκτικής θα λιώνει σιγά-σιγά, η θάλασσα θα ανέβει ακόμη περισσότερο. Για κάθε βαθμό αύξησης της θερμοκρασίας η θαλάσσια στάθμη μπορεί να ανέβει από 5 ως 20 μέτρα. Επομένως σε 5.000 χρόνια η επιφάνεια της θάλασσας μπορεί να βρίσκεται πάνω από 40 μέτρα ψηλότερα από ό,τι σήμερα.

Ακόμη και όσοι ζουν αρκετά ψηλότερα από τη στάθμη της θάλασσας μπορεί να αναγκαστούν να μετακινηθούν. Κάποιες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων τμημάτων των νότιων Ηνωμένων Πολιτειών, θα έχουν υπερβολική ξηρασία ώστε να υποστηρίζουν καλλιέργειες ή μεγάλες πόλεις. Σε άλλες περιοχές οι πλημμύρες μπορεί να διώξουν τον κόσμο.

Οποιαδήποτε μεγαλύτερη άνοδος της θερμοκρασίας μπορεί να προκαλέσει καταστροφικά προβλήματα. Μια αύξηση των 7 βαθμών στην παγκόσμια θερμοκρασία θα κάνει κάποιες τροπικές περιοχές τόσο ζεστές και υγρές ώστε οι άνθρωποι δεν θα μπορούν πια να επιζήσουν χωρίς κλιματισμό. Αν ο πλανήτης θερμανθεί κατά 11 βαθμούς μεγάλο μέρος των ανατολικών Ηνωμένων Πολιτειών, της Κίνας, της Αυστραλίας και της Νοτίου Αμερικής καθώς και ολόκληρη η Ινδική χερσόνησος θα γίνουν μη κατοικήσιμες.

Μετανάστες στην Ανταρκτική!

Παρ' όλα αυτά το μέλλον θα προσφέρει επίσης εναλλακτικά μέρη για να ζήσουμε. Στον μακρινό Βορρά, αυτό που σήμερα είναι έρημη τούνδρα και τάιγκα θα γίνει εύφορη γη για καλλιέργειες. Νέα εδάφη επίσης θα εμφανιστούν καθώς οι πάγοι θα λιώνουν.

Το κυνήγι για την εκμετάλλευση των πόρων στην άρτι αποκαλυφθείσα υφαλοκρηπίδα της Ανταρκτικής, για παράδειγμα, ενδέχεται να ενθαρρύνει τον εποικισμό των παράκτιων περιοχών της. Αν παραμείνει αρκετά θερμή για αρκετό καιρό η Ανταρκτική θα γίνει ξανά μια πλούσια πράσινη ήπειρος καλυμμένη από δάση. Αλλού, κομμάτια φρέσκιας γης θα αναδυθούν από τον ωκεανό σε διάστημα εκατοντάδων χιλιάδων ετών, έτοιμα ίσως να δεχθούν τους ανθρώπους.

Σε κάποια στιγμή οι απόγονοί μας θα θέσουν υπό έλεγχο το κλίμα του πλανήτη. Θα χρειαστούν όμως χιλιάδες χρόνια για να αποκατασταθούν οι πάγοι και να κατέβει ξανά η στάθμη της θάλασσας. Ωσπου να είμαστε σε θέση να κάνουμε κάτι τέτοιο, σε ορισμένους ίσως τα πράγματα να αρέσουν όπως είναι. Οι υπερήφανοι πολίτες της Δημοκρατίας της Ανταρκτικής θα αντισταθούν σε οποιοδήποτε μέτρο θα μπορούσε να κάνει τα χωράφια και τις πόλεις τους να θαφτούν κάτω από τον πάγο.

Ξηρά εν όψει!
Σε όλη την Ιστορία εξερευνητές κάρφωναν τις σημαίες τους σε παρθένα εδάφη. Σήμερα δεν έχει απομείνει σχεδόν κανένα μέρος στη Γη στο οποίο να μην έχουμε πατήσει το πόδι μας. Τα πράγματα όμως δεν θα είναι πάντοτε έτσι.

Οι τεκτονικές πλάκες και τα ηφαίστεια δημιουργούν συνεχώς νέα εδάφη. Για παράδειγμα, οι μελλοντικοί έποικοι μπορεί να ανακαλύψουν ότι η Χαβάη έχει ένα επιπλέον νησί. Επί περισσότερο από 80 εκατομμύρια χρόνια ένα «θερμό σημείο» μάγματος που ανεβαίνει από τα έγκατα της Γης «τρυπάει» τον βυθό του Ειρηνικού Ωκεανού δημιουργώντας μια σειρά από νησιά στον φλοιό που κινείται από πάνω του. Αυτό σημαίνει ότι το Μεγάλο Νησί της Χαβάης ίσως αποκτήσει σύντομα ένα μικρό αδελφάκι στα ανοιχτά της νότιας ακτής του, σχηματισμένο από ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο ονόματι Λοΐχι. Μεγαλώνει γρήγορα και θα πρέπει να αναδυθεί σε 100.000 χρόνια, ανάλογα με την άνοδο της θαλάσσιας στάθμης. Οι γεωλόγοι υπολογίζουν ότι η κορυφή του θα είναι ψηλότερη από όλες τις άλλες στην οροσειρά της Χαβάης.

Στο ακόμη πιο μακρινό μέλλον η Ευρώπη και η Αφρική ενδέχεται να αποκτήσουν νέα εδάφη. Αυτό γιατί η Αφρική κινείται βορειοανατολικά κατά περίπου 2,5 εκατοστά τον χρόνο, προπορευόμενη σχεδόν κατά ένα εκατοστό της Ευρώπης, η οποία κινείται προς την ίδια κατεύθυνση. Θεωρητικά αυτή η διαφορά θα κλείσει τον Πορθμό του Γιβραλτάρ μέσα σε μερικά εκατομμύρια χρόνια. Χωρίς την εισροή των νερών του Ατλαντικού η Μεσόγειος κάποια στιγμή θα εξατμιστεί. Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής θα μπορούν να επεκταθούν στον εκτεθειμένο βυθό ώσπου να ενωθούν.

Αν οι απόγονοί μας εξακολουθούν να υπάρχουν σε εκατομμύρια χρόνια, ίσως θα βρεθούν αναγκασμένοι να βρουν τρόπους για να μοιραστούν τεράστια καινούργια κομμάτια του κόσμου.